Andere-mahatsa

Elikadura-propietateak

Fruta hauek balio kaloriko apalekoak dira, karbohidrato gutxi ematen dituztelako. Andere-mahats beltzek eta gorriek bereziki ugari ematen dute C bitamina, eta zenbait zitriko baino ugariagoak dira. Oro har, basamahatsondoak zuntz-iturri onak dira, eta horrek lagundu egiten du hesteetako igarotze-prozesua hobetzen, bai eta potasioa, burdina eta kaltzioa ere (azken bi horiek ez dira animalietatik datozenak bezain baliagarriak), ekintza astringenteko taninoak eta zenbait azido organikotakoak. Fruta horiek, ordea, ekintza antioxidatzaile ugari izaten dute, pigmentu natural asko izaten baitituzte (antozianoak eta karotenoideak).

Giza elikaduran, fruta-mota hori da antozianoen iturri garrantzitsuenetako bat. Antozianoek beren kolore bereizgarria ematen diete, eta azido organikoekin batera egoten dira, hala nola azido oxalikoa edo azido malikoa, zeinak zaporea ere ematen baitiete. C bitaminak, berriz, eragin antioxidatzailea du, antozianoek eta karotenoideek bezala. Bitamina horrek lagundu egiten du kolagenoa, hezurrak eta hortzak eta globulu gorriak sortzen, eta lagundu egiten du elikagaiek burdina xurgatzen eta infekzioei aurre egiten. Potasioa beharrezkoa da nerbio-bulkada transmititzeko eta sortzeko, muskuluen jarduera normalerako. Gainera, zelularen barruko eta kanpoko uraren orekan parte hartzen du. Azkenik, zelulen metabolismorako beharrezkoa den oxigenoa garraiatzen laguntzen du burdinak.

Osasunerako propietateak

Antozianoak eta karotenoideak ugariak dira basoko fruta horien guztien osaeran. Biokimikaren ikuspegitik, herdoilaren aurka egiteko gaitasun handia dute, eta organismoarentzat kaltegarriak diren erradikal askeen eragina neutralizatzen dute. Propietate horiek askotariko ondorio fisiologikoak eragin ditzakete; antozianoek hanturaren aurka eta bakterioen aurka duten eragina, besteak beste. Fruta hauek, antozianoez eta karotenoideez gain, beste antioxidatzaile batzuk ere badituzte, C bitamina adibidez, eta andere-mahats beltzek gorriek baino askoz ere bitamina gehiago dute. Adibidez, 125 gramo andere-mahats beltzek egunean hartzea komeni den C bitaminaren bikoitza ematen dute, gutxi gorabehera. Substantzia horien laingesta dietetikoak indartu egiten du gure immunologia-sistema edo organismoaren defentsa-sistema, eta endekapenezko gaixotasunen arriskua murrizten laguntzen du, baita gaixotasun kardiobaskularrena eta minbiziarena ere.

Era berean, C bitaminak elikagaien burdina xurgatzen laguntzeko gaitasuna duenez, anemia ferropenikoa hobetu edo prebenitu egiten du. Bizi-egoera batzuetan, C bitaminaren behar organikoak handituta daude: haurdunaldia, edoskitzea, tabakismoa, zenbait medikamenturen erabilera, estresa eta defentsa gutxituak, kirol-jarduera bizia, minbizia eta hanturazko gaixotasun kronikoak. Egoera horietan, bereziki gomendatzen da C bitamina ugari duten basa-baiak kontsumitzea.

Aipatutakoaz gainera, zuntza oso osagai ugaria da fruta horietan, eta, beraz, ugari dauden hilabeteetan maiz jatea erremedioa izan daiteke idorreria eta hesteetako atonia tratatzeko. Bestalde, oraindik berde daudenean, fruituek tanino ugari izaten dute. Ezaugarri horrek ahosabaian laztasun sentsazioa ematen die, eta horregatik lehorgarriak eta freskagarriak dira. Hala ere, erabat heltzen direnean, taninoak urritu egiten dira, eta frutek ezaugarri laxanteak, tonikoak eta arazgarriak hartzen dituzte.

Ahabiak, zehazki, egokiak dira infekzioei aurre egiteko eta zirkulazio periferikoa hobetzeko. Barietate gorriko ahabien zukuak eragin antiseptiko eta antibiotiko harrigarria du gernu-infekzioak eragiten dituzten germenetan, batez ere Escherichia Coli-n. Zistitisaren kasuan, egunean 300 mililitro zuku freskoz betetako edalontzi handi bat hartzea gomendatzen da, hilabete batez edo hiru hilabetez, tratamendu eta profilaxi gisa.

Horrez gainera, ahabiek azido kinikoa ere izaten dute, eta substantzia hori kanporatu eta azidotu egiten da gernuan; hala, eragotzi egiten da kaltzio fosfatoaren giltzurrunetako kalkuluak edo litiasia sortzea, eta ez bestelako kalkuluak.