Piku lehorra

Elikadura-propietateak

Fruta freskoa lehortzen ari denean, ur gutxiago izaten du, eta, ondorioz, mantenugaiak pilatu egiten dira. Fruta lehortuen balio kalorikoa handia da (100 gramoko 163 kalorietatik aran lehorrek 264 kalorietara mahaspasek), karbohidrato sinple ugari dituztelako.

Potasio, magnesio, kaltzio, burdina eta probitamina A (beta-karotenoa) eta niazina edo B3 iturri bikainak dira. C bitamina, fruta freskoan ugariena, lehortzean galtzen da. Zuntz disolbagarri eta disolbaezinaren iturri nagusia dira, eta horrek propietate osasungarriak ematen dizkio hesteetako igarotze-prozesua hobetzeko. Elikagai hauen kaltzioaren aprobetxamendua esnekiena edo mineral horren iturri ona diren beste elikagai batzuena baino okerragoa da.

Beta-karotenoa A bitamina bihurtzen da gure organismoan, behar duen heinean. Bitamina hori funtsezkoa da ikusmenerako, azalaren, ilearen, mukosen eta hezurren egoera onerako eta sistema inmunologikoak ongi funtziona dezan, propietate antioxidatzaileak izateaz gain. B3 bitaminak (niazina), besteak beste, karbohidratoen, gantz-azidoen eta aminoazidoen metabolismo- eta aprobetxamendu-faseetan esku hartzen du. Potasioa beharrezkoa da nerbio-bulkada transmititzeko eta sortzeko, muskuluen jarduera normalerako eta zelularen barruko eta kanpoko ur-orekan parte hartzen du. Magnesioa hesteen, nerbioen eta muskuluen funtzionamenduarekin lotzen da, hezur eta hortzen parte da, immunitatea hobetzen du eta eragin laxante leuna du. Burdinak zelulen metabolismorako beharrezkoa den oxigenoa garraiatzen laguntzen du.

Osasunerako propietateak

Fruta lehortuak oso ongi konbinatzen dira gosaritako zerealekin, eta bitaminetan, mineraletan eta zuntzetan aberasten dute; hori aukera interesgarria izan daiteke adin guztietako pertsonentzat, eguneko lehen otordu hori erakargarria, askotarikoa eta zapore berrikoa izan dadin.

Elikagai horiek dieta osatzeko osagai egokiak dira, eta azukre eta kaloria gehiago ematen dituztenez, oso egokiak dira iraupen luzeko kirolak edo esfortzu fisiko handiak egiten direnean; beraz, mendizaleen eta txangozaleen horniduraren parte izan beharko lukete beti. Gehiegizko pisua eta obesitatea nozitzen duten pertsonentzat ez da gomendagarria, horien kaloria-edukia jatorriko fruta freskoarena baino lau edo sei aldiz handiagoa baita eta, gainera, diabetesa eta hipertriglizeridemia nozitzen duten pertsonek kontuan hartu behar dituzte, azukre sinple ugari daukatelako.

Zuntza

Zuntz asko dutenez, fruta lehortuak elikagai interesgarriak dira zenbait egoeratan edo gaixotasunetan. Zuntz disolbagarri ugaria du, gantza eta kolesterola finkatzen dituzten gel likatsuak sortzeko gaitasuna baitu, eta, ondorioz, substantzia horien xurgapena urritu egiten du; horregatik, hiperkolesterolemia izanez gero, fruta lehortuak neurriz kontsumitzea mesedegarria da, gehiegizko pisuarekin lotu ezean.

Aran eta piku lehortuak, zuntz disolbaezin ugari daukatenez, oso eraginkorrak dira idorreria tratatzeko. Zuntz disolbaezinak handitu egiten du hesteetako igarotze-abiadura, eta, horrekin batera, gorozkiak kanporatzen ditu (libragarria da); behazun-azidoak bahitzen ditu, gorozkiek kanporatzen dituztenak, eta, horren ondorioz, organismoak azido gehiago sintetizatu behar ditu kolesteroletik abiatuta, eta, ondorioz, kolesterol totala murriztu egiten da. Zuntz disolbaezinak kolesterola eta substantzia kantzerigenoak arrastatzen ditu; denbora gutxiago igarotzen dute mukosarekin kontaktuan, eta, beraz, hiperkolesterolemia eta hesteetako minbizia izateko arriskua murrizten da.

Fruta lehortuak, deshidratatuta daudenez, mantenugai ugari izaten dituzte, burdina besteak beste, eta, beraz, anemia ferropenikoa izanez gero, komeni da jatea. Burdina errazago xurgatzeko, fruta horiek C bitamina ugari duten elikagaiekin konbinatu behar dira: zitrikoak edo beren zukua, kiwia, fruta tropikalak, etab. Abrikot, melokotoi eta piku lehorrezko orejoiak burdinazkoak dira, batik bat.

Abrikot eta melokotoi belarriek beta-karoteno edo A probitamina ugari ematen dutenez, antioxidatzaile ere badira eta, beraz, endekapenezko gaixotasunak, gaixotasun kardiobaskularrak eta minbizia prebenitzen dituzte. Mineral ugari dute.
Fruta lehortuak potasio gehien duten elikagaietako bat direnez, potasioa kentzen duten diuretikoak hartzen dituztenentzat bereziki gomendagarriak dira. Hala ere, giltzurrun-gutxiegitasuna duten eta potasioan kontrolatutako dietak behar dituzten pertsonentzat, fruta lehortuak kontsumitzea kontraindikatuta dago.

Magnesio ugari izaten dute fruta horiek, eta, horregatik, oso aintzat hartzekoak dira mineral horren beharra handiagoa denean: hesteetako xurgapen kroniko txarra, alkoholismoa, sendagai jakin batzuekin tratatzea... Era berean, elikagai finduetan aberatsak diren dietek (ogi zuria, arroz zuria, azukrea, pasta...) magnesio eduki txikiagoa izaten dute begetaletan eta ale osoetan aberatsak direnek baino. Minerala galdu egiten da zerealak fintzean (gari-irina eta arroza, adibidez) eta elikagaiak prozesatzean (azukrea, adibidez), eta ez da eransten zerealak aberasteko.

Kontuan hartu behar da

Fruta lehortuak maiz jateak hortzetako txantxarra agertzea eragin dezake.

Fruitu lehorren trinkotasun itsaskorra dela eta, hortz-haginei itsasten zaizkie; beraz, jan ondoren, hortzak eskuilatzea komeni da.

Lehortze industrialeko prozesuan, parafina likidoa erabili ohi da, edo anhidrido sulfurosoa eransten zaio, gehiegi ez lehortzeko. Hala ere, fruta horien zaporea transmiti dezakete, eta frutaren zaporea kutsatu; beraz, hobe da fruta lehortuak, organikoak, erostea ahal den neurrian.

Sulfitoek asma-krisiak eragiten dituzte gizabanako alergiko batzuengan, edo alergia-erreakzioak pertsona sentikorrengan.

Fruta lehortuak, berriz, jatorrizkoetatik freskoak baino digestio astunagoa duenez, ez da komeni digestio arazoak (digestio motelak eta astunak, haizeak, urdail delikatua...) dituztenek jatea, nahiz eta konpotan ere har ditzaketen.

Datilek tiramina izaten dute, hau da, odol-hodien hertsadura eragiten duen substantzia bat, eta horrek migraina eragin dezake pertsona probestuetan.

Piku lehorrek daukaten azido oxalikoak mineral jakin batzuk (kaltzioa, adibidez) dauzkaten gatzak eratu eta kaltzio oxalatoa era dezakeenez, horrelako giltzurrun-harriak nozituz gero, kontsumitzea ekidin egin behar da, egoera larriagotu egin daitekeelako.