Frutaka-tik Z-ra:
Gerezia
Denboraldiko egutegia
Propietateak
Gereziak eta gindak gereziondoaren eta gindondoaren fruituak dira, hurrenez hurren, Rosazeoen familiako zuhaitzak, 20 metrorainokoak. Familia honek mundu osoko eskualde epeletan banatutako 2.000 landare belarkara, zuhaixka eta zuhaitz espezie baino gehiago biltzen ditu. Europako fruta nagusiak, arrosondoaz gain, familia handi horretakoak dira. Ehunka gerezi barietate daude. Ekoizleek gozo edo garratzen artean sailkatzen dituzte. Barietate gozoen eta garratzen hibridoak ere badaude, eta modu askotan jan daitezke, bai freskoak, bai kozinatuak. Gerezi basatiei, fruitu garratz gisa sailkatutakoei, ginga deitzen zaie eta gaur egungo barietate guztien aurrekari dira.
Elikadura-propietateak
Gereziak karbohidrato ugari ditu, batez ere fruktosa, nahiz eta bere balio kalorikoa beste frutena baino apalagoa izan. Zuntz ugari ematen du, eta horrek hobetu egiten du heste-igarotzea. Bitaminen edukiari dagokionez, A probitamina eta C bitamina kopuru txikitan agertzen dira.
Gerezien artean benetan nabarmentzen dena flabonoide-edukia da (batez ere antozianoak, fruta horien berezko kolorearekin zerikusia dutenak) eta polifenolen taldeko azido elagikoa, biak ere antioxidatzaile bikainak. Potasio ugari dauka, eta magnesio, burdina, fosforo eta kaltzio gutxiago (azken hori, hain zuzen, esnekietatik edo mineral horren iturri diren beste elikagai batzuetatik datorrena baino gutxiago aprobetxatzen da). Potasioa nerbio-bulkada transmititzeko eta sortzeko eta muskuluen jarduera normalerako beharrezkoa den minerala da, eta zelularen barruko eta kanpoko ur-orekan parte hartzen du. Magnesioa hesteen, nerbioen eta muskuluen funtzionamenduarekin lotzen da, hezur eta hortzen parte da, immunitatea hobetzen du eta eragin laxante leuna du. Burdinak zelulen metabolismorako beharrezkoa den oxigenoa garraiatzen laguntzen du. Azkenik, fosforoak lagundu egiten du hezur eta hortzetan mineralizazio egokia egiten. Zelula guztien parte da, eta material genetikoaren osagai. Gainera, beharrezkoa da B taldeko entzimak eta bitaminak aktibatzeko.
| Zati jangarriaren konposizioa, 100 gramoko | |
|---|---|
| Kaloriak | 63 |
| Karbohidratoak (g) | 13,5 |
| Zuntza (g) | 1,5 |
| Potasioa (mg) | 255 |
| Magnesioa (mg) | 11 |
| Burdina (mg) | 0,4 |
| Fosforoa (mg) | 21 |
| A probitamina (mcg) | 3 |
| C bitamina (mg) | 8 |
| Kaltzioa (mg) | 16 |
| mcg = mikrogramoak | |
Osasunerako propietateak
Onarpen handiko fruta da, oso erakargarria haurrentzat. Ezaugarri horri esker, haurren elikadura-ohiturak hezteko eredu gisa nabarmendu daiteke, eta, hala, elikagai-multzo garrantzitsu horren kontsumoa sustatzen du.
Gereziek antoziano eta azido elagiko ugari izaten dute, eragin antioxidatzaile eta antiseptikokoak, infekzioei aurre egiteko. Antioxidatzaileek "erradikal askeak" izenekoen eragin kaltegarria blokeatzen dute.
Oxigenoa dagoenean arnastea funtsezkoa da gure organismoko zelulen bizitzan, baina horren ondorioz molekula batzuk sortzen dira, erradikal askeak, eta bizitzan zehar osasunerako ondorio negatiboak eragiten dituzte, DNA ( geneak ), proteinak eta lipidoak edo gantzak ("oxidazioa") aldatzeko duten gaitasunaren bidez. Gure gorputzean badira etengabe berritzen diren zelulak (azalekoak, hesteetakoak...) eta ez direnak (gibeleko zelulak...).
Urteen poderioz, erradikal askeek handitu egiten dute lehenengoen gaineko alterazio genetikoak izateko arriskua, minbizia garatzen lagunduz, edo, bestela, bigarrenen funtzionaltasuna murrizten dute, eta hori zahartze-prozesuaren bereizgarria da. Badira erradikal askeen ekoizpena areagotzen duten zenbait egoera, hala nola ariketa fisiko bizia, inguruneko kutsadura, tabakismoa, infekzioak, estres-egoerak, gantz ugariko dietak eta eguzki-erradiazioekiko gehiegizko esposizioa. Antioxidatzaileen eta gaixotasun kardiobaskularren arteko erlazioa ondo finkatutako baieztapena da gaur egun. Jakina denez, "kolesterol txarra" (LDL-c) deritzonaren aldaketak funtsezko eginkizuna betetzen du, bai aterosklerosiaren hastapenean, bai garapenean (gaixotasun hori odol-hodien barne-estalkien loditze eta gogortasun anormal bat da, gantz-materiala eta zelulak metatzen direlako, eta horrek odolaren iragatea eragotzi edo zailtzen du). Antioxidatzaileek kolesterol txarra deritzona aldatzen duten erradikal askeak blokea ditzakete, arrisku kardiobaskular eta zerebrobaskularra murrizten lagunduz. Bestetik, antioxidatzaileen maila apalak minbizi mota eta endekapenezko gaixotasun batzuetarako arrisku-faktore dira.
Potasio ugari duenez, gereziak eta gindak neurriz jan behar dira giltzurrun-gutxiegitasuna izanez gero, potasio gutxiago ematen baitute. Hala ere, ur eta potasio asko duenez, eragin diuretiko onuragarria du hiperurizemia edo hezueria izanez gero, litiasia izanez gero edo giltzurrunetako kalkuluak izanez gero (azido urikoa eta haren gatzak kanporatzea errazten dute), hipertentsio arteriala izanez gero edo likido-erretentzioarekin lotutako beste gaixotasun batzuk izanez gero. Mineral hori suntsitzen duten diuretikoak erabiltzean ere kontsumitzea komeni da. Zuntz asko duenez, ezaugarri laxanteak ditu. Zuntzak idorreria prebenitzen edo hobetzen du, odoleko kolesterol-tasak murrizten laguntzen du eta gluzemia (odoleko azukre-maila) ondo kontrolatzen laguntzen du diabetesa duten pertsonetan. Gerezi berantiarrenek, dena den, azukre gehiago izaten dute, eta, beraz, diabetesa dutenek eta pisua galtzeko erregimenak egiten dituztenek kontuan hartu beharko dute zenbat hartzen duten.
Gereziek duten azido oxalikoak gatzak sor ditzake zenbait mineralekin, kaltzioarekin adibidez, eta kaltzio oxalatoa sor dezake. Hori dela eta, kontuan hartu behar da halako giltzurrun-harriak izanez gero, egoera larriagotu egin baitaiteke.
