Frutaka-tik Z-ra:
Uztapikua
Denboraldiko egutegia
Propietateak
Uztondoak eta pikuak pikondoaren infruteszentziak dira. Pikondoa Morazeoen familiako zuhaitza da. Latexa ekoizten duten 1.500 zuhaitz eta zuhaixka espezie baino gehiago daude familia horretan. Uzta laburra da pikondoak urtero ematen duen lehen fruitua, eta pikua zuhaitz beraren bigarren uztaren fruitua da. Hain dira gozoak, ezen poetek eta filosofoek ere zabaldu baitituzte beren bertuteak.
Elikadura-propietateak
Ur asko daukate eta karbohidrato ugari (sakarosa, glukosa, fruktosa) dituztenez, balio kaloriko handia dute. Breva, banana, txirimoia eta mahatsekin batera, azukre gehien duen frutetako bat da; beraz, gomendagarria da kirolarientzat. Zuntz ugari dauka, eta horrek lagundu egiten du heste-igarotzea hobetzen, azido organikoetan eta mineraletan (potasioa, magnesioa, burdina proportzio txikiagoan eta kaltzioa, azken hori esnekietatik edo mineral horren iturri diren beste elikagai batzuetatik datorrena baino gutxiago aprobetxatzen baita). Beste mantenugai batzuei dagokienez, A probitamina kopuru ertaina dute, eragin antioxidatzailea duena. Mantenugai hori A bitamina bihurtzen da gure organismoan, behar duen neurrian. Bitamina hori funtsezkoa da ikusmenerako, azalaren, ilearen, mukosen eta hezurren egoera onerako eta sistema inmunologikoak ongi funtziona dezan, propietate antioxidatzaileak izateaz gain. Gainera, B1 eta B6 bitaminen kantitate txikiak dituzte. B1 bitaminak irentsitako elikagaiak energia bihurtzen laguntzen du eta garrantzitsua da organismoko zelulen hazkuntza, garapen eta funtzionamendurako. B6 bitaminari dagokionez, haurdunaldian eta haurtzaroan garunaren garapenean esku hartzen du, baita immunitate-sisteman ere.
potasioa beharrezkoa da nerbio-bulkada transmititzeko eta sortzeko eta muskuluen jarduera normalerako. Halaber, zelularen barruko eta kanpoko uraren orekan parte hartzen du. Magnesioa hesteen, nerbioen eta muskuluen funtzionamenduarekin lotzen da, hezur eta hortzen parte da, immunitatea hobetzen du eta eragin laxante leuna ematen du. Azkenik, zelulen metabolismorako beharrezkoa den oxigenoa garraiatzen laguntzen du burdinak.
| Zati jangarriaren konposizioa, 100 gramoko | |
|---|---|
| Kaloriak | 70 |
| Karbohidratoak (g) | 16 |
| Zuntza (g) | 2,5 |
| Potasioa (mg) | 270 |
| Magnesioa (mg) | 20 |
| Burdina (mg) | 0,6 |
| A probitamina (mcg) | 8 |
| C bitamina (mg) | 2 |
| B1 bitamina (mg) | 0,06 |
| B6 bitamina (mg) | 0,11 |
| Kaltzioa (mg) | 38 |
| mcg = mikrogramoak | |
Osasunerako propietateak
Pikuak eta uztapikuak karbohidrato ugari dituzten elikagaiak dira, eta organismoak glukosa bihurtzen ditu. Hori dela eta, fruta gomendagarriak dira pertsona guztientzat, oro har, eta, bereziki, energia gehiago behar dutenentzat; haurdun daudenentzat, bularra ematen ari direnentzat, haurrak hazten ari direnentzat eta nerabeentzat, eta higadura fisiko edo intelektual handia dutenentzat. Ematen duen glukosa kantitatea kontuan hartuta, oso interesgarria da kirol-jarduera biziak egiten dituzten pertsonetan kontsumitzea, batez ere entrenamenduan edo lehiaketa osteko elikaduran, agortutako glukogeno-biltegiak berrezartzeko. Lehiaketa aurreko unean ez dira egokiak zuntz asko dutelako, eta horrek hesteetako ondoeza eragin lezake digestioa atzeratzean edo libratzearen erreflexua bizkortzean.
Pikuak oso ongi digeritzen dira eta traktu gastrointestinaleko mukosen emoliente (leungarri) gisa jokatzen dute. Zuntza dute osagai nagusietako bat, eta, horregatik, fruta laxanteak dira. Zuntzak substantziak finkatzeko gaitasuna du (behazun-azidoak, kolesterola...), eta, beraz, xurgapena murriztu edo atzeratu egiten du. Propietate hori bereziki interesgarria da kolesterol altua duten pertsonentzat, gel likatsuak sortzen baitira zuntz disolbagarriaren eta gorozkiekin batera iraizten den kolesterolaren artean. Zuntz disolbagarriak ura atxikitzen du, eta, ondorioz, gorozkien bolumena handitu egiten da, fluidoago bihurtuz; zuntz disolbaezinak heste-igarotzearen abiadura handitzen du, eta, horrekin batera, gorozkiak kanporatzen ditu. Horregatik, idorreriari eta hesteetako atoniari aurre egiteko tresna ona dira pikuak eta uztondoak. Gainera, koloneko minbizitik babesteko funtzioa betetzen du zuntzak, substantzia kantzerigenoek heste lodiko mukosarekin duten ukipen-denbora eragotzi edo murrizten baitu.
Antioxidatzaileak
Pikuek eta uztapiku berdeek herdoilaren aurka egiten dutela egiaztatu da, nahiz eta beste fruta batzuekin alderatuta ez den garrantzitsuenetakoa. Substantzia antioxidatzaileek (fruta hauen A probitamina) erradikal askeen eragin kaltegarria neutralizatzen dutenez, gaixotasun kardiobaskular, endekapenezko eta minbizia nozitzeko arriskua arintzen laguntzen dute. Beren osaeragatik, bereziki egokiak dira idorreria dagoenean (zuntz asko izaten dute), argaltzeko dietetan (asetze-efektua eragiten dute), jarduera fisiko biziak egiten direnean (energiaren aparteko eskaria asetzeko) eta diabetesa duten pertsonentzat. Hori bai, kaloria- eta azukre-edukia kontuan hartuta.
Potasio asko eta sodio gutxi dutenez, oso egokiak dira hipertentsio arteriala edo odol-hodietako eta bihotzeko gaixotasunak dituztenentzat. Hala ere, giltzurrun-gutxiegitasuna dutenek eta potasioan kontrolatutako dieta bereziak behar dituztenek kontuan izan beharko dute mineral horren ugaritasuna. Potasioa kanporatzen duten diuretikoak hartzen dituztenei, ordea, fruta horiek jatea komeni zaie.
