Banana

Platanoak Hegoaldeko Asian du jatorria, eta Mediterraneoan K.o. 650. urteaz geroztik da ezaguna. Kanarietara XV. mendean iritsi zen eta handik Ameriketara eraman zuten 1516an. Kanarietan XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran hasi ziren laborantza komertziala egiten. Platano arra eta bananatxoa Asiako hego-mendebaldekoak dira. Erdialdeko Amerikako eta Hego Amerikako eskualde askotara hedatu da, baita Afrika subtropikalera ere, eta eskualde tropikal askoren elikaduraren oinarria dira.

Urtean banana gehien ekoizten dituzten herrialdeen artean, Kongoko Errepublika Demokratikoa, Kamerun, Ghana eta Kolonbia daude.

Asiako hego-mendebaldeko eskualde heze eta beroetako laborantza nagusitzat hartzen da. Iparraldeko kontsumitzaileek postre gisa baino ez dute estimatzen, baina eguneroko dietaren funtsezko zatia da ehun herrialde tropikal eta subtropikal baino gehiagotako biztanleentzat.

Banana-barietateak

Ekialdean labore-barietate ugari dago; eskualde bakoitzak bere barietateak ditu, tokiko klima-baldintzetara egokituta. Hala ere, Amerikako tropikoetan sartutako barietateak askoz mugatuagoak dira.

• Esportaziorako barietate horien artean Gros Michel nabarmentzen da, ezaugarri bereziak baititu erabilerari eta kontserbazioari dagokienez.
• Kanariar Uharteetatik datozen banana nanoen barietateak dira kontserbazio-ezaugarri bikainak dituzten frutak ekoizten dituzten bakarrak. Horiek klima subtropikal tipikoan haz daitezke, eta nano txiki tradizionala nabarmentzen da. Gaur egun, Gran enana barietatea ere landatzen da Kanarietan, eta, azken urteotan, tokiko beste bi selekzio ere bai, Brier eta Lodia izenekoak.
• Zelig kultibarra Israelgo altuera ertaineko selekzioaren emaitza da, Enana Txikiaren eta Handiaren artean.
• Lacatan Kariben eta Hego Amerikan asko landatzen den barietatea da.
• Poyo barietatea Guadalupetik dator, Grande Naine barietatea Martinikatik eta Laider barietatea Ozeaniatik, guztiak talde nanokoak.
• Curraré Rosado zapore bereziko barietatea da.
• Dominiko barietatearen ezaugarri nagusia zapore gozoa da.
• Balangon Filipinetan gehien landatzen den barietatea da. Oso zapore atsegina du, eta azken uzta jaso eta 90 eta 100 egun bitartean heltzen zaio fruta horri.