Mizpira

Fruitu horri Japoniako mizpirondoa deitzen zaio, mizpirondo europarretik bereizteko, nahiz eta berez Txinako ekialdeko espezie bat izan. Handik Japoniara hedatu zen, eta handik Europara zabaldu zen XVIII. mende inguruan, zuhaitz apaingarri gisa. XIX. mendean hasi ziren fruituak kontsumitzen Mediterraneo alde osoan, eta oso ondo egokitu ziren han zitrikoak hazten ziren eremuetara. 60ko hamarkadaren amaieran eta 70eko hamarkadaren hasieran hasi ziren zuhaitz horren laborantza intentsiboa egiten, gaur egun erabiltzen diren barietateak eta laborantza-teknikak ezarri zirenean. Gaur egun, mundu osoan oso zabalduta dagoen fruta-arbola da, bai balio apaingarriagatik, bai fruitu preziatuengatik. Herrialde ekoizle nagusiak Asian (Japonia, Txina, India, Pakistan), Mediterraneoko herrialdeetan (Espainia, Italia, Frantzia, Grezia, Israel, Turkia...) eta Amerika beroan (Kalifornia eta Florida, Argentina, Brasil eta Venezuela) daude.

Duela bi mila urte baino gehiago merkataritza-marinelek sartu zuten mizpirondoa Espainian, Sagunton (Valentzia), hain zuzen ere. Hortik, Iberiar Penintsulako Sortalde eta Hego-ekialde osora hedatu zen, eta habitat onena aurkitu zuen Mediterraneoko itsasertzeko eremuetan hedatzeko eta garatzeko; zehazki, Almuñecarren (Granada), Callosa d´En Sarria-n (Alacant), non mizpirek jatorri-deitura duten, eta Malagan. Espainiako ekoizpenaren %37 Europako esportaziora bideratzen da, batez ere Italiara, eta %7 bakarrik bideratzen da lataratzera. Hauek dira beste herrialde ekoizle batzuk: Japonia, Brasil, Aljeria eta India. Herrialde horietan eskala handian eta oso antzinatik landatzen da. Prezio onak lortzen dira, batez ere goiztiarretan, baina eskulanean inbertsio handia egin behar da, kostu guztien %66. Hala ere, mizpiraren etorkizuna ona da, laranjen eta lehenengo hezur-fruten arteko hutsunea betetzen duen fruta baita.

Mizpira-barietateak

Gehien saltzen diren mizpira-barietateak bi multzotan sailkatzen dira:

1. Japoniarra: hazi gutxiago ditu, lehenago heltzen da eta kolore opakoagoa du, bai azalak, bai mamiak.
2. Txinera: hazi gehiagoko fruitua da, denbora gehiago behar du heltzeko eta mamiaren azalaren kolorea biziagoa, usaintsuagoa eta distiratsuagoa da.

Bi espezie horietatik eratortzen dira gainerakoak. Hauek dira hedatuenak:

• Algerie edo Algelino (Algar): fruitu periformeak dira, azal hori-laranjatua dute, mami krema-horia eta zapore gazi-gozoa. Normalean ez dute akatsik azalean, eta oso produktu ikusgarria bihurtzen du. Alacanteko ekoizpenaren % 95 da, eta Almerian ere landatzen da, goiztiarragoa delako.

• Tanaka: fruitu biribilduak dira, udare-formakoak; azala laranja bizia dute, eta mamia hori-laranja da, oso gozoa eta aromatikoa. Geroagoko barietateetako bat da.

  Bi barietate horiek dira hedatuenak gurean.

   

• Golden Nuget: fruitu handiak dira, ia forma biribilekoak; laranja-tonu iluneko azala dute, eta mami mamitsua, kolore berekoa. Orban marroiak dituzte, eta maiz aldatzen dute fruituaren ikusgarritasuna. Barietaterik goiztiarrena baina azidoena da, eta Magdall barietatearekin batera Malaga eta Granada aldean ari dira landatzen.
• Peluche: fruitu hauek tamaina ikusgarria dute, forma luzanga eta bihurritua eta kolore hori argiko azal zimurra. Mamia mamitsua eta mamitsua du, eta zapore gozoa du, baina geza samarra da. Merkatuan berriki agertu den barietate hori gero eta ezagunagoa da, eta gero eta gehiago kontsumitzen da.