Datila

Fruta lehorrak, hala nola abrikot eta melokotoizko orejoiak, aranak, mahaspasak eta abrikot lehortuak, herrialde askotako sukaldaritza tradizionalaren parte ziren Erdi Aroan. Garai hartako Europan, txahal-tartak aranekin eta datilekin dastatzen ziren, ozpinetan ondutako arraina mahaspasa eta abrikoteekin eta ahateak frutekin batera. Enpanada handietan idi, oilasko, arrautza, datil, okaran eta mahaspasa nahasketa zegoen, espezia ugariz hornitua eta azafraiaz goratua. Turkian, Iranen, Saudi Arabian, Yemenen eta Afrika iparraldeko herrialdeetan plater tradizionala da arkumea aranekin, abrikotekin, almendrekin, eztiarekin eta espeziekin, eta oilaskoa oraindik okaranekin, irasagarrekin, datilekin edo mahaspasekin prestatzen da.

Datila ez da fruta lehortua, nahiz eta itxura eta loditasuna kontuan hartuta hala iruditu, baina fruta lehortuekin ere badu antzekotasun nutrizionala. Datil-palmondoaren fruitua da, 4-8 zentimetroko luzera du eta, helduta dagoenean, urre-kolore horia. Bere haragiak, biguna eta zapore gozokoa, hezur luzanga dauka barruan. Fruitu honi ez zaio lehortze prozesurik egiten, baizik eta zuhaitz berean eguzkitan lehortu eta ondoren bildu egiten da.

Datil-palmondoa Arabica penintsulako, Afrika iparraldeko eta Ekialde Ertaineko eskualde idorretan landatutako fruta-arbola zaharrenetakoa da.

Datilak Ekialde Ertainekoak eta Afrikako iparraldekoak dira. Gaur egun, Egipto da datuaren ekoizle nagusia, eta haren atzetik daude Iran, Aljeria, Saudi Arabia, Irak, Pakistan, Sudan, Oman, Estatu Batuak eta Tunisia.

Datil-barietateak

Barietate handia dutenez, datil bigunak, erdi-lehorrak eta lehorrak izan daitezke.

Gehien saltzen direnen artean, Tunisiako Deglet Noor datila dago, "argiaren datila", azal leun eta distiratsukoa, denetan onena dela uste dena, eta Medjool datila, azal zimurtua eta toffee karameluaren antzeko testura duena.

Datil lehorrak era askotara merkaturatzen dira: kontzentratuak, bigunak, gogorrak, beltzak, gorriak eta beltzak, eta hori urreztatuak, Ekialde Ertainekoak zein Kaliforniakoak, nahiz eta Elche-koak (Alacant) kalitate bikainekoak izan. Garai batean, mahats-mordotan biltzen ziren, bildu bezala, baina, gaur egun, plastikozko xaflen artean tartekatzen dira, nahiz eta lehen geruzak oraindik jatorrizko itxura mantentzen duen.