Frutaka-tik Z-ra:
Mugurdia
Denboraldiko egutegia
Propietateak
Mugurdia, basoko marrubi izenez ere ezagutzen dena, mugurdi edo zangozarraren fruitu ederra da, klima epeleko herrialde guztietan basati hazten den landarea. Errosazeoen familiakoa da, eta mundu osoko eskualde epeletan hazten diren belar-, zuhaixka- eta zuhaitz-landareen 2.000 espezie baino gehiago biltzen ditu. Europako fruta nagusiak, arrosondoaz gain, familia handi horretakoak dira. Europako erdialdeko eta iparraldeko gastronomia tipikoa aberasten duten ehunka errezetatan asko erabiltzen den fruta da mugurdia.
Elikadura-propietateak
Zuntz asko ematen du fruta honek, eta, beraz, hobetu egiten du hesteetako igarotze-prozesua. C bitaminaren iturri ona da, azido zitrikoa eta azido elagikoa, flabonoideak eta folatoak, baita potasioa, magnesioa eta kaltzioa ere, azken hori esnekietatik edo mineral horren iturri diren beste elikagai batzuetatik datorrena baino okerrago aprobetxatzen baita.
C bitaminak eragin antioxidatzailea du, azido elagikoak eta flabonoideek (pigmentu begetalak) bezala. Bitamina horrek lagundu egiten du kolagenoa, hezurrak eta hortzak eta globulu gorriak sortzen, eta lagundu egiten du elikagaiek burdina xurgatzen eta infekzioei aurre egiten. Azido zitrikoak desinfektatzaile gisa jokatzen du eta C bitaminaren eragina indartzen du. Azido folikoak globulu gorri eta zurien ekoizpenean, material genetikoaren sintesian eta sistema immunologikoaren antigorputzen eraketan parte hartzen du.
Bestalde, potasioa beharrezkoa da nerbio-bulkada transmititzeko eta sortzeko eta muskuluen jarduera normalerako. Gainera, zelularen barruko eta kanpoko uraren orekan parte hartzen du. Magnesioa hesteen, nerbioen eta muskuluen funtzionamenduarekin lotzen da, hezur eta hortzen parte da, immunitatea hobetzen du eta eragin laxante leuna ematen du.
| Zati jangarriaren konposizioa, 100 gramoko | |
|---|---|
| Kaloriak | 38 |
| Karbohidratoak (g) | 7 |
| Zuntza (g) | 6,7 |
| Potasioa (mg) | 220 |
| Magnesioa (mg) | 20 |
| Kaltzioa (mg) | 22 |
| C bitamina (mg) | 25 |
| Folatoak (mcg) | 40 |
| mcg = mikrogramoak | |
Osasunerako propietateak
Freskatzen duten fruituak dira mugurdiak, eta gosea pizten dute. Mugurdi katilu batek (125 gramo) 8 gramo zuntz dauzka. Txikia izan arren, eta Mediterraneoko elikadura-ohituretan hainbat plateretan fruta apaingarri gisa baino erabiltzen ez den arren, zuntz-eramaile handia da. Substantzia horri organismoaren babes-efektu nabarmena egozten zaio, kaltegarriak izan daitezkeen substantziak bahitzeko mekanismo baten ondorioz. Zuntzak konposatu jakin batzuk (behazun-azidoak, kolesterola...) "harrapatzen" ditu, gorozkiekin batera iraizten direnak, eta horrek mesede egiten die behazun-hiperkolesterolemia edo litiasia duten pertsonei. Era berean, heste-igarotzea bizkortzen du, substantzia kaltegarri horietako batzuek heste-ehunarekin duten ukipen-denbora murriztuz; horrek idorreria prebenitu edo hobetu egiten du, eta koloneko minbizia izateko arriskua murriztu.
Mugurdiak C bitaminaren iturri bikaina dira, eta frogatuta dago herdoilaren aurka egiten dutela, baita flabonoideek eta azido elagikoak ere. horrenbestez, 125 gramo mugurdiek ematen dute egunean hartzea komeni den C bitaminaren %40, gutxi gorabehera. Konposatu horiek guztiek endekapenezko gaixotasunak, gaixotasun kardiobaskularrak eta minbizia izateko arriskua murrizten laguntzen dute. Era berean, C bitaminak elikagaien burdina xurgatzen laguntzen duenez, anemia ferropenikoa eta infekzioen aurreko erresistentzia hobetu edo prebenitu egiten ditu. Zenbait bizi-egoeratan, C bitaminaren behar organikoak areagotu egiten dira: haurdunaldia, edoskitzea, tabakismoa, zenbait medikamenturen erabilera, estresa eta defentsa gutxituak, kirol-jarduera bizia, minbizia, hiesa eta hanturazko gaixotasun kronikoak. Egoera horietan, bereziki egokia da mugurdiak edo C bitamina ugari duten beste fruta batzuk jatea.
Azido foliko edo folato ugari duenez (ezinbesteko bitamina da haurdunaldiko lehen hilabeteetan zelulak zatitzeko eta ugaltzeko prozesuetan), egokia edo interesgarria da emakume haurdunentzat, arantza bifidoari eta fetuaren nerbio-sistemaren (hodi neuralaren) garapenaren alterazioari aurrea hartzeko.
Bukatzeko, potasio asko eta sodio gutxi dutenez, hipertentsio arteriala edo odol-hodietako eta bihotzeko gaixotasunak dituztenentzat gomendagarriak dira. Hala ere, giltzurrun-gutxiegitasuna dutenek eta mineral horretan dieta berezi kontrolatuak behar dituztenek hartu beharko dute kontuan. Hala ere, potasioa kentzen duten diuretikoak hartzen dituztenen artean gomendagarria da.
