Frutaka-tik Z-ra:
Pikua
Denboraldiko egutegia
Propietateak
Uztondoak eta pikuak pikondoaren infruteszentziak dira. Pikondoa Morazeoen familiako zuhaitza da. Latexa ekoizten duten 1.500 zuhaitz eta zuhaixka espezie baino gehiago daude familia horretan. Uzta laburra da pikondoak urtero ematen duen lehen fruitua, eta pikua zuhaitz beraren bigarren uztaren fruitua da. Hain dira gozoak, ezen poetek eta filosofoek ere zabaldu baitituzte beren bertuteak.
Elikadura-propietateak
Ur asko dute eta karbohidrato ugari (sakarosa, glukosa, fruktosa); beraz, balio kaloriko handia dute. Pikua, banana, txirimoia eta mahatsekin batera, azukre gehien duen frutetako bat da, eta, beraz, gomendagarria da kirolarientzat. Zuntz ugari daukanez, heste-igarotzea, azido organikoak eta mineralak (potasioa, magnesioa, burdina proportzio txikiagoan) eta kaltzioa (kaltzioa, hain zuzen, esnekietatik edo mineral horren iturri diren beste elikagai batzuetatik datorrena baino gutxiago baliatzen da) hobetu egiten ditu. Beste mantenugai batzuei dagokienez, A probitamina kopuru ertaina dute, eragin antioxidatzailea duena. Mantenugai hori A bitamina bihurtzen da gure organismoan, behar duen neurrian. Bitamina hori funtsezkoa da ikusmenerako, azalaren, ilearen, mukosen eta hezurren egoera onerako eta sistema inmunologikoak ongi funtziona dezan, propietate antioxidatzaileak izateaz gain. Horrez gain, B1 eta B6 bitaminen kantitate txikiak ditu. B1 bitaminak irentsitako elikagaiak energia bihurtzen laguntzen du eta garrantzitsua da organismoko zelulen hazkuntza, garapen eta funtzionamendurako. B6 bitaminari dagokionez, haurdunaldian eta haurtzaroan garunaren garapenean esku hartzen du, baita immunitate-sisteman ere.
Potasioa beharrezkoa da nerbio-bulkada transmititzeko eta sortzeko, muskuluen jarduera normalerako eta zelularen barruko eta kanpoko ur-orekan parte hartzen du. Magnesioa hesteen, nerbioen eta muskuluen funtzionamenduarekin lotzen da, hezur eta hortzen parte da, immunitatea hobetzen du eta eragin laxante leuna du.
Azkenik, zelulen metabolismorako beharrezkoa den oxigenoa garraiatzen laguntzen du burdinak.
| Zati jangarriaren konposizioa, 100 gramoko | |
|---|---|
| Kaloriak | 70 |
| Karbohidratoak (g) | 16 |
| Zuntza (g) | 2,5 |
| Potasioa (mg) | 270 |
| Magnesioa (mg) | 20 |
| Kaltzioa (mg) | 38 |
| Burdina (mg) | 0,6 |
| A probitamina (mcg) | 8 |
| C bitamina (mg) | 2 |
| B1 bitamina (mg) | 0,06 |
| B6 bitamina (mg) | 0,11 |
| mcg = mikrogramoak | |
Osasunerako propietateak
Pikuak eta uztapikuak oso karbohidrato aberatsak dituzte, eta organismoak glukosa bihurtzen ditu. Hori dela eta, pikuak eta uztapikuak fruta gomendagarriak dira pertsona guztientzat oro har, eta, bereziki, energia gehiago behar dutenentzat; haurdun daudenentzat, bularreko haurrentzat, haurrak hazten ari diren garaietan daudenentzat eta nerabeentzat, eta higadura fisiko edo intelektual handia dutenentzat. Ematen duen glukosa kantitatea kontuan hartuta, oso interesgarria da kirol-jarduera biziak egiten dituzten pertsonetan kontsumitzea, batez ere entrenamendu-garaietan edo lehiaketa osteko elikaduran, agortuta dauden glukogeno-biltegiak berrezartzeko. Lehiaketa aurreko unean ez dira egokiak zuntz asko dutelako, eta horrek hesteetako ondoeza eragin lezake digestioa atzeratzean edo libratzearen erreflexua bizkortzean.
Pikuak oso ongi digeritzen dira eta traktu gastrointestinaleko mukosen emoliente (leungarri) gisa jokatzen dute. Zuntza da osagai nagusietako bat, eta horregatik jotzen dira fruta libragarritzat. Zuntzak substantziak finkatzeko gaitasuna du (behazun-azidoak, kolesterola...), eta, beraz, xurgapena murriztu edo atzeratu egiten du. Propietate hori bereziki interesgarria da kolesterol altua duten pertsonentzat, gel likatsuak sortzen baitira zuntz disolbagarriaren eta gorozkiekin batera iraizten den kolesterolaren artean. Zuntz disolbagarriak ura atxikitzen duenez, gorozkien bolumena handitu egiten da, fluidoago bihurtuz; zuntz disolbaezinak, berriz, heste-igarotzearen abiadura handitzen du, eta, horrekin batera, gorozkiak kanporatzen ditu. Hori dela eta, idorreriari eta hesteetako atoniari aurre egiteko tresna ona dira pikuak eta uztondoak. Gainera, koloneko minbizitik babesteko funtzioa betetzen du zuntzak, substantzia kantzerigenoek heste lodiko mukosarekin duten ukipen-denbora eragotzi edo murrizten baitu.
Antioxidatzaileak
Oraintsu egiaztatu denez, piku eta uztapiku berdeek herdoilaren aurka egiteko joera dute, nahiz eta beste fruta batzuekin alderatuta ez den oso garrantzitsua. Substantzia antioxidatzaileek (fruta hauen A probitamina) erradikal askeen eragin kaltegarria neutralizatzen dutenez, gaixotasun kardiobaskular, endekapenezko eta minbizia nozitzeko arriskua arintzen laguntzen dute. Beren osaeragatik, bereziki egokiak dira idorreria dagoenean (zuntz asko izaten dute), argaltzeko dietetan (asetze-efektua eragiten dute), jarduera fisiko biziak egiten direnean (energiaren aparteko eskaria asetzeko) eta diabetesa duten pertsonentzat. Hori bai, eduki kalorikoa eta azukreena kontuan hartuta.
Potasio asko eta sodio gutxi dutenez, oso gomendagarriak dira hipertentsio arteriala edo odol-hodietako eta bihotzeko gaixotasunak dituztenentzat. Hala ere, giltzurrun-gutxiegitasuna dutenek eta potasioan kontrolatutako dieta bereziak behar dituztenek kontuan hartu beharko dute zenbat jaten duten. Nolanahi ere, diuretikoak hartzen dituztenen artean hartzea komeni da, potasioa suntsitzen dutelako.
